در آستانه پرتاب همزمان سه ماهواره پایا، كوثر و ظفر 2؛ پیشرفتهای كلیدی فناوری فضایی ایران
جواد زمانی، كارشناس حوزه فناوری فضایی، در برنامه بر مدار افتخار رادیو ایران از تفاوتهای برجسته پرتاب همزمان ماهوارههای پایا، كوثر و ظفر 2 با پرتابهای پیشین سخن گفت. این رویداد كه زنجیرهای از آزمایش فناوری، تولید داده و كاربرد عملی را شكل میدهد، گامی استوار در جهت استفاده مؤثر از فضا در زندگی روزمره مردم به شمار میرود.
به گزارش روابط عمومی رادیو ایران برنامه بر مدار افتخار، ویژهبرنامه رادیو ایران در خصوص پرتاب ماهوارههای ایرانی، از سالن حجاب پخش شد. در این برنامه، جواد زمانی، كارشناس حوزه فناوری فضایی، ویژگیهای فنی و دستاوردهای پرتاب همزمان ماهوارههای پایا، كوثر و ظفر 2 را تشریح كرد.
جواد زمانی اظهار داشت: كمتر از ده دقیقه دیگر ماهوارههای پایا، كوثر و ظفر 2 به مدار زمین پرتاب خواهند شد. به طور كلی این سه ماهواره در كنار هم زنجیرهای از آزمایش فناوری، تولید داده و كاربرد عملی را شكل میدهند و نشاندهنده حركت مرحله به مرحله ایران به سمت استفاده مؤثر از فضا در زندگی روزمره مردم هستند.
وی تفاوتهای این پرتاب با پرتابهای گذشته را برجسته كرد: به هر حال هر سال كه میگذرد كشور در حوزه فناوریهای فضایی در حال پیشرفت است، همان طور كه دنیا دارد این پیشرفت را طی میكند، كشور ما هم قطعاً دارد روی این حوزه و این تكنولوژیها كار میكند و بالطبع پرتابهای امسال كه حالا در آستانه سال دو هزار و بیست و شش میلادی هم دارد اتفاق میافتد، از پرتابهای گذشته پیشرفتهایی داشته است. مشخصاً این تجربه اولی است كه ما سه ماهواره را با هم داریم. حالا قبلاً تجربه پرتاب دو ماهواره را در هدهد و كوثر داشتیم و البته پرتابهای داخلی كه بیش از یك ماهواره حمل كردن. این هم در واقع خودش تجربه جالبی از ایستگاههای زمینی ما به چالش كشیده میشود، ارتباط گرفتن همزمان با سه ماهواره و عملكرد همزمان سه ماهواره در مدار میتواند دستاورد متفاوتی باشد. مضافاً بر اینكه كار كردن با پرتابگرهای خارجی و بینالمللی خودش برای ما دستاورد است. اینكه ما بتوانیم محصولمان را به نحوی استاندارد توسعه دهیم كه بتواند تمام تستهای سازگاریش را با پرتابگرهای روز دنیا به خوبی و به درستی طی كند، آن هم نه یك محصول، نه محصول یك مجموعه، محصول مجموعه سهتا مجموعه مستقل. ما در واقع این تمایل را داریم، این نشان میدهد كه ما دیگر در این حوزه میتوانیم با اطمینان خاطر به جلو برویم كه در واقع آن محصولی كه داریم لااقل تا پیش از پرتاب میتواند همه تستها و عملیات سازگاری را به درستی طی كند.
جواد زمانی در تشریح عمر عملیاتی ماهوارهها افزود: متوسط نرمال یا عادی عمر ماهوارهها در این مدار، مدار لئو یا نزدیك به زمین، بین دو تا پنج سال است. معمولاً ماهوارههای تصویربرداری به خاطر قیودی كه برای حفظ كیفیت تصاویرشان دارند، طول عمرشان محدود به همان حوالی دو سال میشود. نهایتا ممكن است بعضی از اجزایشان تا مدت بیشتری كار كند ولی سرویس با كیفیت اصلیشان معمولاً در بازه دو تا سه سال حفظ باید بشود و آن سرویس را بتوانند تصویربرداری با همان دقتی كه مد نظر است را ارائه كنند.
وی به كاربردهای ماهوارهها پرداخت: این ماهوارههای سنجشی دیگر از هر جای دنیا كه پرتاب شوند بعد از پرتاب یك بازه بعضاً ممكن است تا چند ماهه یعنی حداقل میتواند نزدیك یك ماه، چند ده روز تا چند ماه طول بكشد، زمان بهدستگیری ماهواره است یعنی زمانی كه ماهواره بعد از پرتاب آماده میشود تا عملیات تصویربرداریاش را انجام دهد. سه ماهواره احتمالاً در حد یك ماه یا چند ده روز منتظر خبرهای بهدستگیری این ماهوارهها باشیم كه امیدواریم انشاءالله بعد از پرتاب موفقشان این دورهها را هم با صحت و به طور كامل به درستی طی كنند تا تكتك این ماهوارهها توسط سازنده و تیم هدایتش بهدست گرفته شود و تازه قابلیت تصویربرداری آنها فعال بشود.
جواد زمانی فرآیند فنی بهدستگیری ماهوارهها را توضیح داد: این ماهوارهها زمانی كه پرتاب میشوند داخل مدار شروع به چرخش در واقع كنترلنشده و ناخواسته، بهتر بگویم تامبلینگ میكنند. این چرخش یا تامبلینگ باید كنترل شود، ماهوارهها پایدار شوند، دیگر نچرخند به شكل هرز. بعد از اینكه پایدار شدند به سمت زمین و به سمت اهداف تصویربرداری نشانهروی كنند. ممكن است ماهوارهها پنلهای خورشیدی داشته باشند كه بعد از اینكه ماهواره كنترل شد، باز شوند، تنظیم در واقع پنلها باز شوند، انرژی ماهواره، انرژی دریافتی ماهواره به حد قابل قبولی برسد. همه زیرسیستمهای ماهواره شامل مخابراتی، كنترل وضعیت، تخمین مدار، توان و غیره تست شوند، رفتهرفته ماهواره آماده تصویربرداری شود.
پرتاب همزمان سه ماهواره پایا، كوثر و ظفر 2 دستاوردی راهبردی در فناوری فضایی كشور است كه چالشهای فنی نظیر برقراری ارتباط همزمان ایستگاههای زمینی با سه ماهواره و عملكرد هماهنگ آنها در مدار را به نمایش میگذارد. این پرتاب، نخستین تجربه ارسال سه ماهواره به طور همزمان به شمار میرود و بر پایه تجربیات پیشین مانند پرتاب هدهد و كوثر بنا شده است. همكاری با پرتابگرهای خارجی و بینالمللی، استانداردسازی كامل محصولات برای عبور از تستهای جهانی و توسعه سه مجموعه مستقل، بلوغ صنعتی این حوزه را تأیید میكند. عمر عملیاتی متوسط دو تا پنج سال در مدار لئو، با تأكید بر كیفیت تصویربرداری پایدار در دو تا سه سال نخست، خدمات مداوم را تضمین مینماید. فرآیند بهدستگیری ماهوارهها، كه بین چند هفته تا چند ماه طول میكشد، مراحل پیچیدهای از كنترل تامبلینگ اولیه، پایدارسازی مدار، نشانهروی دقیق به اهداف زمینی، بازكردن پنلهای خورشیدی، تأمین انرژی پایدار و تست جامع زیرسیستمهای مخابراتی، كنترل وضعیت، تخمین مدار و توان را در بر میگیرد. این مراحل حیاتی، ماهواره را از حالت چرخش كنترلنشده به آمادگی كامل برای تصویربرداری سنجشی میرساند و زمینه كاربردهای عملی در حوزههایی چون كشاورزی، نظارت بر منابع طبیعی، مدیریت بحران و خدمات عمومی را فراهم میسازد. این زنجیره یكپارچه از فناوری تا بهرهبرداری روزمره، ایران را در جایگاه پیشتازان فضایی منطقه قرار میدهد و نوید پیشرفتهای بیشتر را میدهد.